Ўзбекистон-Қозоғистон: икки ва кўп томонлама ҳамкорликнинг намунали модели

Қозоғистон Президенти Кассим-Жомарт Токаевнинг Ўзбекистонга давлат ташрифи 21-22 декабр кунлари бўлиб ўтади.

Ушбу ташриф Қозоғистон раҳбарининг мамлакат Президенти етиб қайта сайланганидан кейинги биринчи хорижий ташрифларидан бири бўлади, бу икки давлатнинг иттифоқчилик муносабатларини янада мустаҳкамлаш бўйича юқори даражадаги ҳамкорлик ва мажбуриятдан далолат беради.

Таъкидлаш жоизки, Марказий Осиё минтақаси яқинда халқаро дипломатия ва сиёсий фаолият марказига айланди. Яқиндагина Ўзбекистон ва Қозоғистон пойтахтлари, шунингдек, қадимий Самарқанд шаҳрида бир қатор кўп томонлама олий даражадаги учрашувлар бўлиб ўтди. Улар орасида Шанхай ҳамкорлик ташкилоти (Самарқанд, сентябр) ва туркий давлатлар ташкилоти (Самарқанд, ноябр) саммитлари, Осиё ва мустақил давлатлар Ҳамдўстлиги (Остона, октябр) да ўзаро ҳамкорлик ва ишончни мустаҳкамлаш чоралари бўйича учрашувлар, «Марказий Осиё-Россия»форматидаги саммитлар бўлиб ўтди. ва» Марказий Осиё–ЕИ » (Остона, октябр).

Ўзбекистон ва Қозоғистон раҳбарлари ҳар бир мамлакатнинг узоқ муддатли ва барқарор ривожланиши бутун минтақанинг барқарорлиги ва фаровонлиги билан узвий боғлиқлигини англаб, яхши қўшничилик ва минтақавий шериклик кун тартибини изчил илгари сурмоқда. Биргаликдаги саъй-ҳаракатлар натижасида Марказий Осиёда мутлақо янги сиёсий муҳит шаклланди. Ўзбекистон Президенти томонидан 2017 йилда БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида илгари сурилган Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг навбатдаги маслаҳат учрашувлари самарали механизмга айланди.

Ўзбекистон ва Қозоғистон тарихий, маънавий ва маданий яқинликка ега бўлган яхши қўшнилар, шунингдек, Марказий Осиё салоҳиятини мустаҳкамлаш, бутун минтақада тинчлик ва фаровонликни таъминлашга ҳисса қўшадиган ишончли стратегик шериклардир.

Икки Давлат ўртасидаги дипломатик муносабатлар 23 йил 1992 ноябрда ўрнатилди. Томонлар Ўзбекистон-Қозоғистон ҳамкорлиги тарихи давомида ижтимоий-сиёсий, савдо-иқтисодий, маданий-гуманитар соҳалардаги икки томонлама ва кўп томонлама ҳамкорликнинг намунали моделини намойиш етдилар.

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 22-23 март кунлари 2017 йил Қозоғистонга давлат ташрифи ва 14-15 апрел кунлари Қозоғистон Президенти Кассим-Жомарт Токаевнинг 2019 йил Қозоғистонга давлат ташрифи янги босқичда ҳамкорликка кучли туртки бўлди. Ушбу ташрифлар натижасида 20 дан ортиқ ҳукуматлараро ва идоралараро ҳужжатлар, шунингдек, савдо-иқтисодий ҳамкорлик бўйича битимлар имзоланди.

Қозоғистон билан дўстлик ва яхши қўшничиликни мустаҳкамлаш Ўзбекистон ташқи сиёсатининг енг муҳим устувор йўналишларидан биридир. Мамлакатларимиз халқаро сиёсат масалаларида бир-бирини қўллаб-қувватлаб, БМТ, ШҲТ, МДҲ, иқтисодий ҳамкорлик ташкилоти, Ислом ҳамкорлик ташкилоти, туркий давлатлар ташкилоти, Оролни қутқариш халқаро жамғармаси ва бошқа халқаро ташкилотлар доирасида самарали ҳамкорлик қилиб келмоқда. Минтақавий ва халқаро аҳамиятга молик кўплаб масалалар бўйича томонларнинг позициялари ўхшаш ёки яқин.

Қозоғистон Ўзбекистоннинг муҳим савдо-иқтисодий шерикларидан биридир. Сўнгги беш йилда мамлакатларимиз ўртасидаги товар айирбошлаш пандемия оқибатларига қарамай барқарор ўсиб бормоқда. 2022 йил январ-ноябр ойларида бу кўрсаткич 4,2 миллиард Ақш долларини ташкил етди. Президент Шавкат Мирзиёевнинг 2021-йилда Қозоғистонга давлат ташрифи якунлари бо ъ йича келгуси беш йилда икки мамлакат о ъ ртасидаги товар айирбошлаш ҳажмини 10 миллиард долларга етказиш бо ъ йича амалий ҳаракатлар режаси имзоланди.

Бугунги кунда Ўзбекистонда 1100 дан ортиқ Қозоғистон, Қозоғистонда Ўзбекистон капитали иштирокидаги 1400 дан ортиқ корхона фаолият кўрсатмоқда.

Transport коммуникациялари соҳаси Ўзбекистон-Қозоғистон ҳамкорлигини ривожлантиришнинг устувор йўналишларидан биридир. Мамлакатларимизнинг автомобил ва темир йўллари ўзаро интеграциялашган. Ушбу муҳим алоқа тармоғи учинчи давлатлар учун транзит функциясини ҳам бажаради. Ушбу соҳадаги истиқболли лойиҳалар қаторида Учқудуқ – қизил-Ўрда участкасида янги йўлак қурилишини таъкидлаш лозим.

Иқтисодиётнинг турли соҳаларида икки томонлама савдо-иқтисодий ҳамкорликнинг бошқа нуқталари инвестициялар, саноат кооперацияси, қишлоқ хўжалиги, енергетика, фармацевтика ва қурилиш соҳаларидаги кооперация ҳисобланади.

Ушбу саъй-ҳаракатларга қўшимча туртки бериш учун саноат кооперацияси бўйича қўшма халқаро марказ ташкил етишга қарор қилинди.

Минтақалараро алоқалар ортиб бораётган ўзаро таъсирнинг ҳайдовчисига айланмоқда. 2018 йилдан бошлаб икки томонлама ҳамкорликнинг янги механизми – минтақалараро ҳамкорлик форуми ишга туширилди. Бугунги кунга қадар учта шундай forum бўлиб ўтди, уларнинг охиргиси 25 йил 26-2021 ноябр кунлари Туркистонда (Қозоғистон) бўлиб ўтди. Икки мамлакатнинг чегарадош ҳудудлари раҳбарлари ўзаро маҳсулот етказиб бериш ва янги ҳамкорлик лойиҳаларини ишлаб чиқиш масалаларида яқиндан ҳамкорлик қилмоқда.

Ўзбекистон ва Қозоғистон ўртасидаги маданий-гуманитар ҳамкорлик 10 йил 1994 январдаги маданият, соғлиқни сақлаш, фан, таълим, туризм ва sport соҳаларидаги ҳамкорликни чуқурлаштириш тўғрисидаги ҳукуматлараро битим асосида амалга оширилмоқда. Икки мамлакат илмий ва таълим муассасалари ўртасида ўқитувчи ва талабалар, ўқув-услубий материаллар алмашинуви соҳасида бевосита алоқалар олиб борилмоқда. Ўзбекистон университетлари Қозоғистоннинг 50 дан ортиқ университетлари билан ҳамкорлик шартномаларига ега.

Икки мамлакат Фанлар академиялари ўртасидаги самарали ҳамкорлик анъанавий равишда ихтисослашган институтлар даражасида амалга оширилмоқда. Қозоғистон вакиллари Самарқандда ўтказиладиган «Шарқ Тароналари» халқаро мусиқа фестивалида мунтазам иштирок етиб келмоқда.

Давлат раҳбарларининг мулоқоти фан, таълим, маданият, санъат, туризм, sport ва бошқа соҳалардаги ҳамкорликни янада фаоллаштириш тарафдори еканини доимо таъкидлайди.

Таъкидлаш жоизки, бугунги кунда Ўзбекистонда 800 мингдан ортиқ қозоқ истиқомат қилади, Қозоғистондаги ўзбеклар жамоасида еса 500 мингга яқин kishi истиқомат қилади. Улар икки давлат тараққиёти ва фаровонлигига, халқларимиз ўртасидаги дўстлик ва қардошлик алоқаларини мустаҳкамлашга салмоқли ҳисса қўшмоқда. Шундай қилиб, 600 дан ортиқ қозоқ миллатига мансуб Ўзбекистон фуқаролари ва 20 дан ортиқ Қозоғистон фуқаролари – ўзбеклар икки мамлакатнинг давлат мукофотлари билан тақдирландилар.

1992 йилдан бери Ўзбекистонда қозоқ Маданият маркази фаолият юритиб келмоқда, унинг 30 га яқин минтақавий ва минтақавий филиаллари мавжуд. Мамлакатимизда қозоқ миллати вакилларининг ўзига хос маданияти, урф-одатлари ва тилини сақлаб қолиши учун барча шароитлар яратилган. Шундай қилиб, 400 та мактаб қозоқ тилида машғулотлар олиб боради, фақат қозоқ тилида ўқитиладиган 162 та мактаб мавжуд. Низомий номидаги Тошкент Давлат Педагогика университети, Қорақалпоқ Давлат университети, Гулистон Давлат университети, Нукус, Жиззах ва Навоий давлат педагогика институтларида қозоқ тили ва адабиёти факултет ва кафедралари қозоқ тилида олий ва касб-ҳунар таълими олиш учун ташкил етилган.

2022-йил ноябр ойида Остонада Ўзбекистон маданияти кунлари муваффақиятли ўтди ва бу икки халқнинг маданий-маънавий яқинлигини, тарихнинг ўзида шаклланган яхши қўшничилик ва дўстлик ришталари қалъасини яна бир бор намойиш етди.

19 декабр куни ташриф арафасида «Абай. Қардош халқлар мероси», буюк мутафаккир Алишер Навоийнинг гуманистик анъаналарини сақлаб қолган қозоқ ёзувчиси ва мутафаккири Абай Кунанбоев ҳаёти ва ижодига бағишланган. Кўргазманинг очилиши мамлакатимиз раҳбарияти томонидан туркий маданий меросни асраб-авайлаш ва тиклашга қаратилаётган еътиборнинг ёрқин тасдиғи бўлди. Ушбу тадбир мамлакатларимиз халқлари ўртасидаги дўстлик қалъасини ҳам англатади.

Бугун Ўзбекистон ва Қозоғистон кўп асрлик дўстлик, яхши қўшничилик, ўзаро ишонч ва кенг кўламли шерикликни янада мустаҳкамлашга қатъий қарор қилди. Президент Қосим-Жомарт Токаевнинг Ўзбекистонга бўлажак давлат ташрифи қардош мамлакатларимизнинг кўп қиррали ҳамкорлигини аниқ мазмун билан бойитиб, ўзаро муносабатларни сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқишига шубҳа йўқ.

 

Манба: dunyo.info