Ўзбекистон фармацевтика саноатининг ЖСТга аъзо бўлиши

CEИР Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзо бўлиши мумкин бўлган оқибатларини баҳоламоқда. Ушбу материалда ЖСТга киришнинг фармацевтика саноати учун оқибатлари баҳоланади.

Мамлакатлар ва товар гуруҳлари бўйича импорт таркиби. 2018 йилда импортнинг 72,4 фоизи 10 та давлатдан келган. Қиймати бўйича импортнинг энг катта улуши Ҳиндистон, Латвия, Россия, Грузия, АҚШ ва Украинага тўғри келади. Импортнинг энг катта улуши дори воситалари импортига тўғри келади. Хусусан, импортнинг 80 фоизини таркибида кортикостероид гормонлари бўлган дори воситалари, 10 фоизини антибиотиклар ташкил этади.

Товар гуруҳлари ва мамлакатлар бўйича экспорт таркиби. Фармацевтика маҳсулотлари экспорти қарийб 10 миллион долларни ташкил этади.Мамлакат экспортининг 90 фоизи 7 давлат – Қозоғистон (25 фоиз), Қирғизистон (19 фоиз), Украина (15 фоиз), Афғонистон (10 фоиз), Грузия улушига тўғри келади. (9%), Россия (8%) ва Литва (4%). Экспортнинг 43 фоизи Қозоғистон, Украина ва Россияга дока маҳсулотларига, 37 фоизи аскорбин ва ниацин ўз ичига олган дори воситаларига, асосан Қирғизистон, Грузия, Афғонистон ва Литвага тўғри келади.

Саноатдаги тариф тўсиқлари даражаси. Айни пайтда Ўзбекистонга олиб кирилаётган аксарият фармацевтика маҳсулотларига тарифлар қўлланилмайди. 2020-йил 1-январдан бошлаб фармацевтика маҳсулотлари, масалан, боғламлар (тиббий пахта, дока ва бошқалар) учун 30 фоизлик тариф ундирилади.

Ўзбекистон ЖСТга аъзо бўлганида ўртача импорт тарифларининг ўзгариши стсенарийлари прогнози. ЖСТ қоидаларига кўра, аъзо давлатлар томонидан қўлланиладиган тарифлар жуда паст. Дори-дармонлар, вактсиналар ёки бошқа соғлиқни сақлаш маҳсулотлари учун импорт тарифлари тарифларни пасайтириш бўйича глобал, минтақавий ва икки томонлама келишувлар кучга кирганлиги сабабли пасайтирилади. Ривожланаётган мамлакатларда якуний фармацевтика маҳсулотлари учун ўртача тарифлар одатда паст ёки ўртача бўлиб, Ҳиндистон ва Тунис каби бир нечта давлатлар бундан мустасно, улар мос равишда 30% ва 20,6% ни ташкил қилади. Фармацевтика ишлаб чиқаришига кирувчи фаол моддалар учун олтита ривожланаётган мамлакатларда ўртача тарифлар 20% дан 30% гача (Буркина-Фасо, Покистон, Танзания, Ҳиндистон, Кения ва Тунис). Баъзи ривожланаётган мамлакатларда чекланган миқдордаги муҳим дори воситалари учун божсиз савдо мавжуд. Ва бир нечта мамлакатлар асосан ЖСТ аъзолари бўлган тариф режаларида ЖСТ фармацевтика маҳсулотларига божсиз киришни таъминлашга ваъда берди. Мисол учун, Қирғизистон учун қўшилиш билан тарифлар 15 фоиздан нолга туширилди, Қозоғистон учун ҳам улар 5 фоиздан нолга туширилди. Россия мисолида ҳам тарифлар 10 фоиздан 5 фоизга тушди.

CEИР ҳисоб-китоблари шуни кўрсатадики, Ўзбекистон учун ЖСТга аъзо бўлиш, агар тарифлар Россия даражасига (5 фоизгача) туширилса, импортнинг 5,8 миллион долларга, агар пасайтирилган бўлса, 6,7 миллион долларга ошиши билан бирга келади. Қозоғистон ва Қирғизистон даражаси (0% гача).

Ўзбекистонда тарифсиз тўсиқлар даражаси ва уларнинг импорт ва маҳаллий ишлаб чиқариш ҳажмига таъсири. Давлат сектори фармацевтика маҳсулотларининг асосий импортчиси ҳисобланади, аммо харид қилиш тартиб-таомиллари ҳали ҳам мураккаб. Ўзбекистонда соғлиқни сақлаш соҳасидаги фаолиятнинг барча турлари лицензияланиши керак. Интеллектуал мулк ҳуқуқларини ҳимоя қилиш халқаро бизнес учун ҳам асосий эътибордир. Ҳар қандай давлат харидлари очиқ тендер орқали ўтиши керак, тендерларда эса миллий ишлаб чиқарувчиларга маълум имтиёзлар берилади.

Жумладан,

– 2019-йил 1-июлдан 2020-йил 31-декабргача дори воситалари ва тиббиёт буюмларини давлат харидини амалга оширишда экспериментал асосда давлат буюртмачиси импорт қилинадиган дори воситалари ва тиббиёт буюмларини етказиб бериш бўйича таклифларни ўз ичига олган барча аризаларни, агар иккита бўлса, рад этади. ёки ундан кўп иштирокчилар – ўхшаш маҳсулотларни ишлаб чиқарувчи маҳаллий ишлаб чиқарувчилар (халқаро нодавлат номи билан);

– тўлиқ ва тўлиқ бўлмаган технологик циклда дори воситалари ва тиббиёт буюмларини, шунингдек, ўхшаш маҳаллий маҳсулотга эга бўлмаган “ин булк” маҳсулот асосидаги дори воситалари ва тиббиёт буюмларини ишлаб чиқарувчи корхоналарга нархнинг 20 фоизи миқдорида нарх имтиёзлари берилади. давлат харидларида иштирок этган хорижий ишлаб чиқарувчиларнинг бир хил маҳсулотлари.

Бундан ташқари, бугунги кунда Ўзбекистонда фармацевтика саноатини ривожлантириш учун маҳаллий ишлаб чиқарувчилар учун қуйидаги имтиёзлар кўзда тутилган:

– дори воситалари, хомашё ва ёрдамчи материаллар, тиббиёт буюмлари ва тиббиёт техникаси қўшилган қиймат солиғидан озод қилинган;

– маҳаллий ишлаб чиқаришда ўхшаш бўлган дори воситалари ва тиббиёт буюмлари импортида қўшилган қиймат солиғи қўлланилади;

– технологик ва лаборатория асбоб-ускуналари, фармацевтика маҳсулотлари учун бутловчи қисмлар ва эҳтиёт қисмлар, фармацевтика саноатининг “тоза хоналари”, сендвич-панеллар ва вентиляция тизимлари, дори воситалари, тиббиёт буюмлари ва қадоқлашда фойдаланиладиган хомашё ва материалларга импорт божхона тўловлари қўлланилмайди. материаллар …

ЖСТ шартларида маҳаллий ишлаб чиқарувчилар учун имтиёзларнинг бекор қилиниши оқибатларининг ҳисоб-китоблари шуни кўрсатадики, уларнинг рақобатбардошлиги сезиларли даражада пасаяди ва импорт 23 миллион долларга ошади, бу эса маҳаллий ишлаб чиқаришнинг 13 фоизга қисқаришига олиб келади.

ЖСТга кириш давлат бюджети, аҳоли фаровонлиги ва бандлигига қандай таъсир қилади.

ЖСТга аъзо бўлиш давлат бюджетига ҳам потентсиал таъсир кўрсатади. Хусусан, тарифларни пасайтиришдан нақд пул тушумлари Россиянинг қўшилиш шартлари бўйича -2,6 миллион долларга, Қозоғистон ва Қирғизистоннинг қўшилиш шартлари бўйича эса -21 миллион долларга, миллий ишлаб чиқаришдаги ўзгаришлардан -3,5-3,6 миллион долларга камаяди. доллар, иш жойидаги ўзгаришлардан -0,02 миллион доллар, имтиёзларни бекор қилиш + 24-25 миллион доллар.

Шунингдек, дори воситалари нархининг пасайиши билан аҳоли фаровонлиги +1 миллион долларга ошади.Маҳаллий самарасиз ишлаб чиқаришлар фаолияти тўхтатилиши натижасида иш билан банд бўлганлар сони 500-550 кишига қисқаради.

ЖСТ мамлакатларидаги тарифсиз тўсиқлар даражаси. Бошқа давлатларга уларнинг талабидан келиб чиққан ҳолда экспорт салоҳияти бўйича ҳисоб-китоблар шуни кўрсатадики, Ўзбекистон экспорт ҳажмини ҳозиргидан 4,5 миллион долларга кўпроқ ошириши мумкин. Шу билан бирга, ЖСТ шартларига кўра, фармацевтика маҳсулотларини ЖСТга аъзо мамлакатларга экспорт қилиш учун ишлаб чиқарувчилар «яхши ишлаб чиқариш амалиёти» (GMP ) га мувофиқлиги сертификатига ўтишлари керак. Бугунги кунга қадар дори воситаларини ишлаб чиқарувчи 95 та маҳаллий фармацевтика корхонасидан 10 тасида яхши ишлаб чиқариш амалиёти – GMP (31 та маҳаллий ишлаб чиқариш корхонасида ISO 9001 сифат менежменти тизими, олтита корхонада халқаро GMP стандарти ва учтасида миллий стандартлар) жорий этилган. GMP стандарти) …

Тегишли стандартлар ва амалиётларни жорий этиш. ЖСТнинг инсон саломатлигини муҳофаза қилиш учун қўлланиладиган савдодаги техник тўсиқларни тартибга солувчи қоидалари савдодаги техник тўсиқлар тўғрисидаги битим (ТБТ) ёки санитария ва фитосанитария чораларини қўллаш тўғрисидаги битим (СПС) билан қамраб олинади. Ушбу иккала келишувга кўра, соғлиқ савдони чеклашнинг қонуний мақсади ҳисобланади.

ТБТ келишуви халқаро стандартлардан фойдаланишни қатъий тавсия қилса-да, аъзо давлатлар уларни қўллаш маълум қонуний мақсадларга эришиш учун самарасиз ёки номақбул деб ҳисобласа, улардан воз кечиши мумкин. Агар аъзо ЖССТнинг айрим стандартларини миллий стандартлар ёки техник регламентлар сифатида қабул қилиш учун мос деб ҳисобласа, у улардан фойдаланиши керак. Бироқ, аъзолар стандартларни ўзлари мос деб билган даражада белгилашлари мумкин, аммо бошқа аъзонинг илтимосига биноан ўз қарорларини асослашлари керак.

Маҳаллий корхоналарда халқаро стандартларни, жумладан, фармацевтика корхоналарида сифат ва хавфсизликни бошқариш тизимини тартибга солувчи яхши ишлаб чиқариш амалиёти (GMP), яхши фармаковигилансия амалиёти (GVP) ва ISO 13485 талабларини жорий этиш бўйича ишларни ташкил этиш мақсадга мувофиқдир. ташқи ва ички бозорларда рақобатбардош самарали ва хавфсиз фармацевтика маҳсулотларини ишлаб чиқариш имкониятини чеклаш.

Дори воситаларини тарқатиш (ЯИМ), клиникадан олдинги (GLP) ва клиник тадкикотлар (GCP) давомида сифати ва хавфсизлигини бошқариш тизимини тартибга солишга, умуман, самарадорлик ва хавфсизлигини таъминлашга қаратилган яхши фармацевтика амалиётларини (GxP) жорий этиш муҳим аҳамиятга эга. маҳсулотларнинг бутун ҳаёт айланиши давомида.

 

https://www.uzdaily.uz/