×

Версия для слабовидящих

Call-center
+998 (71) 202-02-10

Amerikaga O‘zbekiston bilan strategik hamkorlik kerak

Tarixan AQSH tashqi siyosati dunyoning qolgan mamlakatlari ishlarida ortiqcha va kam ishtirok etish misollari bilan toʻla boʻlgan. Va biz beparvo harbiy sarguzashtlarni boshlaymiz, ular muqarrar ravishda noto’g’ri bo’lganida, Amerikani chiqish yo’liga olib boradi va dunyoning qolgan qismi hali ham muhimligini unutamiz.

Afg’onistondagi 20 yillik urushdan keyin AQSh tashqi siyosati uchun shunday xavf tug’diradi. Ushbu missiyani kengaytirish mashqlari aniq vazifalarsiz urushdan qanday qochish haqida asosiy ogohlantirish sifatida haqli ravishda foydalanilgan bo’lsa-da, strategiya haqida gap ketganda, biz “chaqaloqni suv bilan vannadan tashlab yuborishdan” ehtiyot bo’lishimiz kerak. Afg’onistondagi urush davlatni barpo etuvchi jinnilik edi, ammo Markaziy Osiyo Amerika o’z milliy manfaatlaridan kelib chiqib, o’z rolini o’ynashda davom etishi mumkin bo’lgan mintaqa bo’lib qolmoqda.

Darhaqiqat, Ukrainadagi urush Markaziy Osiyo davlatlarining Rossiya va Xitoy bosimiga zaifligidan xabardorligini oshirdi. Bu, shuningdek, strategik erkinlikni saqlab qolish uchun bir-birlari va G’arb bilan hamkorlik qilish qarorini kuchaytirdi. Amerika Qoʻshma Shtatlari Osiyo va Yevropa oʻrtasidagi chorrahani tashkil etuvchi mintaqadagi asosiy ishtirokchi Oʻzbekiston bilan strategik sheriklikni chuqurlashtirish orqali ushbu geosiyosiy jarayonda konstruktiv rol oʻynashi mumkin .

oyida Oʻzbekiston mezbonlik qilgan prezidentlarning qoʻshma sammitida Markaziy Osiyoning besh mamlakati rahbarlari erkin savdo, yashil energiya, turizm, suv taqsimoti va gidroenergetikaga sarmoya kiritish orqali oʻzaro bogʻliqlikni taʼminlovchi hamkorlik kun tartibini belgilab oldilar. Sammit shuningdek, Amerika bilan yanada chuqurroq hamkorlik qilish uchun eshiklarni ochdi. Vashington namunali demokratik davlatlar hisoblanmaydigan davlatlar bilan yaqinroq aloqalar o’rnatishga ikkilanadi, biroq bunday yondashuv, ayniqsa, Yevroosiyodagi hozirgi strategik muhitni hisobga olsak, haqiqatan uzoqni ko’ra olmaydi.

Xususan, O‘zbekiston yaqin oylarda o‘z konstitutsiyasining yangi tahriri bo‘yicha referendum o‘tkazishga hozirlik ko‘rmoqda, unda fuqarolik huquqlarini mustahkamlash, prezidentlik muddatini 5 yildan 7 yilgacha uzaytirish, prezidentlik muddatini cheklashni qaytadan sanash kiradi. Oxirgi takliflar G‘arb inson huquqlari guruhlari tomonidan demokratiyani potentsial cheklashi mumkinligi uchun tanqid qilindi, biroq Toshkent ular siyosiy barqarorlikni ta’minlash uchun mo‘ljallanganini ta’kidlasa-da, bu xavfli davrda hayotiy zarurat bo‘lib, prezidentga qo‘shimcha vakolatlar bermayapti.

Avvalroq konstitutsiya loyihasi Qoraqalpog‘iston muxtoriyatini cheklashni ko‘zda tutganidan so‘ng, O‘zbekiston hukumati oqibatlarini tezda tozalashga kirishdi. Ommaviy norozilik namoyishlari hukumatga asosiy saboq berdi: barqarorlik va qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash uchun ochiq munozara va mahalliy rahbarlar bilan maslahatlashish zarur. O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoev keyinchalik Qoraqalpog’iston muxtoriyatini cheklash rejalaridan voz kechib, hukumatning ijtimoiy talablarga munosabatini namoyish etdi.

Rejalashtirilgan konstitutsiyaga hukumat mas’uliyatini kuchaytirishga qaratilgan bir qancha tuzatishlar ham kiritilgan. Oʻzgartirishlardan biri korrupsiyaga qarshi kurash agentligi va davlat xarajatlarini rasman nazorat qiluvchi Hisob palatasi rahbarlarini tayinlash vakolatlarini prezidentdan Senatga oʻtkazishni nazarda tutadi. Kelgusi haftalarda bu rejalashtirilgan konstitutsiyaga o‘zgartirishlarning barchasi hukumat va’da qilganidek, Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti (YXHT) monitoring missiyasi tomonidan yaqindan kuzatib boradigan umumxalq referendumiga qo‘yiladi.

AQSh rasmiy javobgarlik va jamoatchilik nazoratini rag’batlantirish hamda yaqinroq iqtisodiy va xavfsizlik aloqalarini rivojlantirish orqali O’zbekistonda yordamchi rol o’ynashi kerak. Mirziyoyev 2016-yilda hokimiyatga kelganidan beri Oʻzbekistonni modernizatsiya qilishga garov tikdi va uning islohotlari iqtisodiy oʻsish va xorijiy sarmoyani jalb qilishga olib keldi.

O‘zbekiston 35 millionga yaqin aholiga ega bo‘lgan Markaziy Osiyoning non savatidir, bu mintaqadagi boshqa barcha davlatlarni birlashtirganda deyarli bir xil. 2019 yilda u “The Economist mukofotga sazovor bo’ldi o’zining keng ko’lamli islohotlari, jumladan, paxta dalalarida bolalar mehnatiga barham berish va xalqaro kapital bozorlarini ochish uchun iqtisodchi “Yil mamlakati”. O’sha yili to’g’ridan- to’g’ri xorijiy investitsiyalar 266 foizga o’sdi va shu vaqtdan beri barqaror bo’lib qoldi. Xalqaro Valyuta Jamg’armasi bashoratiga ko’ra , iqtisodiy islohotlar traektoriyasini hisobga olgan holda, mamlakat o’z o’sishini davom ettirish uchun yaxshi holatda. Shu sabablarga ko’ra O’zbekiston AQSh uchun muammo emas, balki imkoniyatdir.

Agar biz haqiqatan ham Markaziy Osiyoda mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlamoqchi bo‘lsak, O‘zbekiston ishtirokida transport yo‘nalishlarini kengaytirish hali ham zarur. Bu erda ham dalda beruvchi belgilar mavjud. 2 avgust kuni O‘zbekiston, Ozarbayjon va Turkiya tashqi ishlar, iqtisodiyot va transport vazirlari uch turkiyzabon davlat o‘rtasidagi hamkorlikni mustahkamlash to‘g‘risidagi Toshkent deklaratsiyasini imzoladilar . Ushbu tashabbusning markaziy qismi xalqaro transport yo’lagi, Transkaspiy xalqaro savdo yo’li (TIRT) bo’lib, u ishonchsiz Rossiya atrofida savdo va energiya oqimini kuchaytira oladi.

Demokratiyalarning global xalqaro koalitsiyasini yaratish bo’yicha AQShning keng ko’lamli harakatlari oq-qora kabi kulrang dunyoda ishlash uchun juda oddiy; Amerika plyuralizm hali ham istiqbolli ish jarayonida bo’lgan va AQShning ko’proq ishtiroki Rossiya va Xitoy Kommunistik partiyasining yomon ta’sirini cheklashga yordam beradigan davlatlarni e’tiborsiz qoldirmasligi kerak.

Shuni ham yodda tutish kerakki, milliy xavfsizlik va mintaqaviy barqarorlik mavjud bo’lmaganda demokratiya o’z samarasini bera olmaydi va AQShning izchil ishtiroki ikkalasini ham kuchaytirishi mumkin. Bu erda ortiqcha va kam ishtirok etish o’rtasida sehrli o’rta intellektual zamin mavjud. AQShning O‘zbekiston va Markaziy Osiyo bilan diplomatik va iqtisodiy aloqalarini kengaytirish biz yashayotgan og‘ir zamonda umuman Amerika manfaatlariga xizmat qiladi.

 

Manba: thehill.com